“Armoede leidt tot een lager IQ.” Wie verzint dit soort vreselijke koppen? Kunnen we alsjeblieft stoppen met deze versimpelde onzin? Alsof je armoede en intelligentie aan elkaar kunt koppelen. Je zou nog denken dat arme mensen wel (tijdelijk) dom moeten zijn.
Ja, mensen met geldstress scoren lager op een IQ test, maar dat zegt niets over hun intelligentie. Je ziet de gevolgen van schaarste. Laten we het daar over hebben.
Hoe schaarste ons gedrag bepaalt
Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir schreven hier een boek over: “Schaarste, Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen.” Zij leggen uit hoe schaarste je denken gaat beheersen.
Schaarste kom je overal tegen. Het kan een gebrek zijn aan geld. Maar ook een gebrek aan liefde. Je verlangt naar een relatie, maar hebt geen partner. Of het gebrek aan tijd. Je moet nog werk afmaken, maar de deadline is in zicht. Of het gebrek aan eten. Je hebt zin in iets lekkers, maar de winkels zijn dicht.
De positieve gevolgen van schaarste
Schaarste heeft eerst positieve gevolgen. Je wordt super gefocust op dat wat je nodig hebt.
Tot je eigen verbazing blijkt er ergens in je ooghoek een scanner te zitten die overal leuke mannen spot en bezit je ook nog de superkracht om hun rechterringvinger razendsnel in beeld te krijgen. Of die opdracht waar je al weken over loopt de piekeren blijkt ineens logisch. Na weken voor je uit schuiven, zet je in krap 2 uur een meesterwerk neer.
En op de snelweg zie je niet alleen die grote gele M vanaf 20 km afstand, maar zelfs de verstopte afslag naar Uithuizermeeden is ineens een geweldige kans om een broodje frikandel te scoren. Schaarste maakt je super efficiënt en daadkrachtig!
Schaarste maakt je super efficiënt en daadkrachtig.
Hoe schaarste ons tegenwerkt...
Maar....
Die hyperfocus op dat wat schaars is, brengt je in een tunnelvisie. Je focust zo goed op dat ene in de tunnel, dat alles daarbuiten wordt verdrongen.
Je wordt als het ware ‘in bezit genomen’ door je gedachten.
Het is niet zo dat je dan bewust de keuze maakt om iets niet te doen.
Het is ook niet dat je iets wel hebt bedacht, maar weer vergeten bent.
Nee, het is gewoon niet in je opgekomen!
Je verlangt zo intens naar een partner, dat je vergeet hoe leuk je familie is. En je mist de kans op een warme vriendschap met je collega.
Of je bent zo druk bezig om je werk af te krijgen, dat je geen tijd hebt om je dochter te troosten die verdrietig uit school komt. Je snauwt haar zelfs af, omdat ze je stoort. En op de snelweg zit je algauw bij het wegrestaurant, maar van de omgeving heb je niets gezien. De bandbreedte van je gedachten wordt in beslag genomen en je houdt weinig denkkracht over voor andere taken.
De bandbreedte van je gedachten wordt in beslag genomen en je houdt weinig denkkracht over voor andere taken.
Schaarste creëren is een van de meest gebruikte strategieën om gedrag te beïnvloeden. Op boekingssites maken ze daar graag gebruik van. “Er zijn nog maar 3 kamers beschikbaar” schreeuwen rode letters. ‘Beslis binnen 03:00:07 uur’ zie je de tijd terug tikken.
Door schaarste te creëren wordt je in een tunnelvisie gebracht. Je vergeet dat je binnen je budget ook nog fietsen wilde huren om heerlijk door de duinen te toeren. Je wordt ineens heel goed in beslissen. En… zo zit je drie weken later op die net te dure hotelkamer in hartje Amsterdam.
Als geld schaars is...
Herkenbaar? Dan begin je vast wat meer begrip te krijgen voor de keuzes die mensen met geldgebrek maken. Zij reageren niet anders dan jij zou doen in een situatie van schaarste.
Geldgebrek is zelfs de ergste vorm van schaarste.
Geldgebrek is niet een moment. Het is langdurig en onophoudelijk. Het beheerst je gedachten en het beheerst je leven. Zo kom je in een neerwaartse spiraal.
Ilse moet een zorgverkering afsluiten terwijl ze amper geld heeft. Alles wat ze weet is: “Ik kan dit niet betalen.” De schaarste brengt haar in een tunnelvisie. Ineens is ze super goed in staat om verzekeringen met elkaar te vergelijken en de goedkoopste te vinden. Ze verhoogd haar eigen risico tot 885 euro. Zo is de premie nog goedkoper en ze is immers gezond! Efficiënt en kundig zorgt ze dat er meer geld overblijft voor haar problemen van vandaag; het betalen van eten en huur.
Maar, terwijl haar gedachten in beslag worden genomen door het vinden van de goedkoopste verzekering, schakelen automatisch alle gedachten aan zaken buiten de tunnel uit. Ze komen zelfs niet meer in haar op. Ze bedenkt niet dat als je onverwacht in het ziekenhuis komt, je wel meteen 885 euro aan eigen risico moet ophoesten.
Zo gaat het mis… Ilse valt met de fiets en wordt door de ambulance meegenomen. Het kost haar 885 euro eigen risico, die ze niet kan betalen. De schaarste die op korte termijn was gelost, komt keihard en groter terug. En het ergste: ze voelt zich nog schuldig ook. “Waarom heb ik hier niet aan gedacht?. Hoe kon ik zo dom zijn mijn eigen risico te verhogen?”
Nou… Ilse is dus niet dom. Dit is wat schaarste met Ilse heeft gedaan. Dat is wat schaarste gisteren met jou deed toen jij je dochter afsnauwde, omdat je voor een deadline zat. Dat is wat schaarste morgen met jou gaat doen, als je toch die net iets te dure vakantie boekt. En dat is wat schaarste vandaag doet met de mens met geldgebrek, bij wie de bandbreedte al veel te lang in beslag is genomen door intense geldzorgen.
Arme mensen zijn niet dom!
Oordeel niet over het gedrag van mensen die leven met geldgebrek..
Arme mensen zijn niet dom. Armoede maakt ook niet dom. Armoede is simpelweg lijden.
Een allesdoordringende vorm van lijden, op alle gebieden van je leven.
Het begint praktisch met geldgebrek. Dan wordt het sociaal, je kunt niet meer meedoen en je relaties veranderen. En doordat je bandbreedte in beslag wordt genomen verlies je langzaam wat je kunt, wat je doet, hoe je nadenkt en uiteindelijk is bijna niet meer te zien hoe mooi je werkelijk bent.
Als de schaarste is opgelost
Als mensen terugkijken naar een periode van armoede in hun leven, overheerst vaak de spijt. Spijt dat ze keuzes hebben gemaakt, die ze zonder geldstress nooit hadden gemaakt. De spijt dat ze hun talenten niet meer in konden zetten, of zelfs vergaten wie ze waren. De spijt van: “Had ik het maar anders gedaan, maar ik kon dat toen niet.”
Wil je iemand in armoede werkelijk leren kennen? Of voel je je onzeker en denk je dat je als arme niets waard bent?
Haal de schaarste weg… dan zul je een prachtig uniek mens ontdekken, boven je verwachting! En dat is, wie je werkelijk bent.
Zoek jij naar manieren om je schaarste te verminderen? Hier vind je al het aanbod in de gemeente Dalfsen om jou te helpen bij geldzorgen. Maak er gebruik van, zodat er weer wat ruimte komt in je hoofd!
Ik schreef dit blog met behulp van het boek ‘Schaarste, hoe een gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen.’ Van Sendhil Mullainathan & Eldar Shafir. Een aanrader om armoede te leren begrijpen.